«سیاست» موضوع عادی و مورد علاقه همه مردم یک جامعه نیست. ممکن است درصد قابل توجهی از جمعیت یک کشور برای انتخاب رییس جمهور یا نمایندگان مجلس پای صندوق های رای بیایند اما درصد قابل توجهی از این جمعیت رای دهنده علاقه ای به شنیدن تمامی مباحث سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی یک نماینده ندارند و همواره یا بر اساس برنامه های کلی یک کاندیدا به وی رای می دهند، یا بر اساس شناختی که از گذشته داشته اند به او اعتماد می کنند و یا یک فهرست انتخاباتی را برای برگزیدن نماینده مورد علاقه خود انتخاب می کنند. شاید درخصوص انتخاباتی مانند «ریاست جمهوری»، علاقه و اشتیاق مردم به شنیدن سخنان و برنامه های کاندیدای خود کمی بیشتر باشد اما قطعا درخصوص نمایندگان مجلس و وزراء، اغلب مخاطبان فرصت، حوصله و حتی دانش اولیه کافی برای پی گیری تمامی مباحث را ندارند. مباحث سیاسی از جنس آنچه در روزهای اخیر مجلس شورای اسلامی شاهد آن بود، هیچ گاه مورد علاقه بخش عمده ای از مردم جامعه نبوده و معدود مخاطبان علاقمند به چنین مباحثی نیز همواره مذاکرات مجلس را صرفا از طریق «رادیو مجلس» دنبال کرده اند و یا «سر خط» خبرها و خلاصه اخبار را در بخش های مختلف خبری تماشا کرده و یا اینکه در رسانه های مجازی و مکتوب، خلاصه ای از مباحث طرح شده را مطالعه کرده اند.

در چنین شرایطی صدا و سیما با ورود به این حوزه تازه و جدید، فضایی را فراهم کرد که بخش عمده ای از جامعه ایران در روزهای گذشته مخاطب جلسات بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی دولت یازدهم در مجلس شورای اسلامی بودند. حالا در پایان بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی، مخاطبان فراوانی با نحوه رسیدگی به صلاحیت وزراء آشنا شده اند، از سوابق وزراء مطلع گشته اند، نظر نماینده های خود درباره کابینه حجه الاسلام روحانی را مشاهده کرده اند و طی آشنایی با واژگان سیاسی و نکاتی همچون: سند چشم انداز، برنامه های بالا دستی و... به دانش و بینشی عمیق و جدی در حوزه سیاسی دست پیدا کرده اند.

در شکل گیری فضای مذکور تلویزیون نقشی جدی و عمده دارد اما این نقش صرفا به دلیل پخش جلسات مذکور از تلویزیون صورت نگرفته است. به عبارت ساده تر صدا و سیما صرفا مشروح جلسات را با چند دوربین به صورت زنده پخش نکرده بلکه این رسانه با بهره گیری از قابلیت های بزرگ و خاص تلویزیون، جلسات مذکور را پوشش رسانه ای داده است والا تماشای سخنرانی های سیاسی که مملو از به کارگیری واژگان خاص و تخصصی است، صرفا برای اندکی از مخاطبان جامعه قابل تحمل است.

تلویزیون رسانه ای است که امکانات متنوع و فراوانی دارد و برخلاف برخی از صاحبنظران که معتقدند با حضور رسانه هایی همچون: اینترنت که رسانه ای تعاملی است؛ دوران اوج و شکوفایی تلویزیون به پایان رسیده همچنان شاهد هستیم که در رویدادی از جنس بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی، نقش این رسانه بسیار جدی و تاثیرگذار است. علت این موضوع هم بهره گیری درست دست اندرکاران تلویزیون از قابلیت های رسانه مذکور است. به نحوی که به جای نمایش تصاویری یکنواخت و ملال آور از یک جلسه رسمی، این بار مخاطبان شاهد تنوع تصویری جالب و فوق العاده ای از این جلسات بودند که پیش از این صرفا در یک مسابقه تلویزیونی و یا یک رقابت ورزشی می توانستیم شاهد آن باشیم.

عنصر «کارگردانی تلویزیونی» در جذاب شدن جلسات رای اعتماد، نقشی غیر قابل انکار دارد. دوربین های زیادی در گوشه و کنار مجلس شورای اسلامی کار گذاشته شده بودند که از زوایای مختلف، این رویداد را پوشش می دادند و حتی حاشیه هایی مانند: حضور عکاسان و خبرنگاران در بالکن مجلس، سخنان چند نفره نمایندگان در گوشه و کنار مجلس، واکنش ـ ری اکشن ـ کاندیداها به سخنان نمایندگان و... را ثبت و ضبط می کردند. در جلسه آخر و هنگام قرائت نتایج رای گیری، یکی از دوربین ها با قرار گرفتن در پُشت سر رییس مجلس، کاغذی را نشان داد که بر روی آن نتایج رای گیری درج شده بود و حتی پیش از آنکه آراء توسط رییس مجلس قرائت شود، مخاطبان شخصا  از رای هر وزیر پیشنهادی مطلع می شدند. در کنار همه اینها استفاده از یک کرین ـ وسیله حرکتی برای تصویربرداری ـ سبب شد تا تصاویر و نماهای متنوعی از جلسه مذکور به مخاطبان ارائه گردد. پخش این تصاویر از شبکه های تلویزیونی هم تاثیری جدی بر رفتار و کردار نمایندگان داشت و مشخصا در جلسات سوم و چهارم، نمایندگان با اطلاع از تاثیرگذاری وسیع این تصاویر بر ذهن و نظر رای دهندگان، با آراستگی بیشتری در مجلس حضور یافتند و هربار که حضور دوربین بر روی خود را احساس می کردند، حتی در نوع نشستن خود نیز ملاحظاتی را به کار می بردند تا تصویر مخاطبان خود را مخدوش نکنند. حتی غلبه فضای عقلانی بر جلسات مذکور را نیز می توان یکی از دستاوردهای حضور دوربین های تلویزیون در مجلس شورای اسلامی دانست و قطعا نمایندگان مجلس متوجه این حساسیت شدند که اینبار هر نوع رفتار خارج از چهارچوب آنها صرفا از طریق عکس و خبر به خارج از مجلس منعکس نمی گردد و این تصاویر به صورت زنده توسط مخاطبان داخلی و خارجی قابل روئیت است و همین مساله واکنش هایی آنی و لحظه ای را از سوی مخاطبان به دنبال خواهد داشت که چندان به نفع آن نماینده نخواهد بود. نمونه این مساله اظهارات نماینده ای از بخش لُرنشین کشور بود که به واسطه پخش زنده از تلویزیون، با واکنشی عجیب مواجه شد و پس از آن دیگر مجلس شاهد چنین اظهار نظرهایی نبود. اگر در گذشته درج خبری کوتاه از این وضعیت در قالب ستون «حاشیه های جلسه مجلس» در یک روزنامه می توانست عده اندکی از مخاطبان را از چنین اظهاراتی آگاه کند، حالا به لطف دوربین های تلویزیونی هم طیف وسیعی از مخاطبان شاهد چنین حاشیه هایی به صورت زنده و مستقیم می شدند و هم اینکه تاثیرگذاری چنین رفتارهایی به جای آنکه مشمول گذر زمان شود، در لحظه اتفاق می افتاد.

البته به پخش این مذاکرات از مجلس انتقادهایی نیز وارد است. آنچه بینندگان در قالب «صدای جلسات» از مذاکرات مجلس شنیدند، صدای با کیفیتی نبود و به دلیل آنکه بخش عمده ای از صدای محیط نیز در آن شنیده می شد، برای مدت زمان طولانی خسته کننده بود و قطعا برای دست یافتن به صدایی با کیفیت و شفاف، باید فکری برای جلسات مشابه انجام داد.

در پوشش این جلسات شبکه خبر نیز با ایجاد استدیویی تلویزیونی، با دعوت از کارشناسان به بحث و تبادل نظر درباره این جلسات پرداخت. نکته قابل توجه دکور این برنامه بود که در آن از رنگ های تُندی مانند «قرمز» استفاده شده بود که با توجه به مباحث هیجانی این جلسات، رنگ قرمز تناسبی با این فضا نداشته و قاعدتا باید از رنگ های آرامش بخشی مانند آبی در طراحی دکور استفاده می شد.

حدود دو ماه قبل در مطلبی با عنوان «تزریق عقلانیت به انتخابات» از نقش ویژه صدا و سیما در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری نوشته و به این مساله اشاره کردیم که «در این دوره از انتخابات، صدا و سیما  رویکرد افزایش و ترویج عقلانیت به فضای انتخابات را در پیش گرفت. رویکردی که جایگزین روش های احساسی در معرفی کاندیدا شد». در آن مطلب به این نکته نیز اشاره شد که «مسیر تعیین شده برای حرکت هرکاندیدا در صدا و سیما، مسیری بود که در بخشی از آن کاندیداها می توانستند برنامه ها و فعالیت های خود را معرفی کنند، در بخشی دیگر به صورت مستقیم با مخاطبان سخن بگویند، در جایی دیگر به بحث و گفت و گو با کارشناسان بپردازند و سنجش توان اجرایی خود را به قضاوت مخاطب بسپارند و در جایی دیگر هم توان و قدرت اجرایی کاندیداها را به چالش بکشانند. اتخاذ چنین رویکردی سبب شد تا در نهایت، مردم به برنامه های کاندیداها رای دهند نه به چهره و روش و منش شخصی آنها».

حالا همزمان با جلسات بحث و بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی، صدا و سیما قدم دیگری در این مسیر برداشت و با شفاف سازی روند انتخاب وزرای پیشنهادی، حرکتی را رقم زد که می توان ادعا کرد از هم اکنون نتیجه انتخابات دور بعدی مجلس شورای اسلامی را تا حدود زیادی تعیین خواهد کرد.

انتهای پیام/ ف.م ـ ب. ب